“Gecijferdheid is het vermogen van een individu om zich zelfstandig en adequaat te redden in situaties waarin getallen, patronen en structuren een rol spelen.”
Deze woorden van Kees Hoogland blijven me al lange tijd bij..
Want vaak denken we bij rekenen alleen aan de vier basisbewerkingen: optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen. Maar de wereld vraagt veel meer van ons. Overal om ons heen komen we cijfers, grafieken, maten en structuren tegen – vaak al voordat we de deur uitgaan.
Waarom is gecijferdheid zo belangrijk?
De cijfers spreken voor zich. In 2012 waren er in Nederland ruim 2,5 miljoen mensen laaggecijferd en/of laaggeletterd (Rekenkamer). Van hen:
-
590.000 mensen zijn én laaggecijferd én laaggeletterd
-
420.000 mensen zijn uitsluitend laaggecijferd
En dat heeft gevolgen. Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat mensen met lage rekenvaardigheden:
-
drie keer zo vaak werkloos zijn (Bynner & Parsons, 2007);
-
vaker in armoede leven (Windisch, 2015);
-
hun gezondheid aanzienlijk slechter beoordelen dan niet-laaggecijferden.
Laaggecijferdheid is dus niet alleen onhandig in het dagelijks leven, het vergroot ook maatschappelijke ongelijkheid.
De taak voor het onderwijs
De noodzaak is duidelijk: dit is een uitdaging voor ons allemaal, niet alleen voor wiskundedocenten. Gecijferdheid raakt alle vakken en zou een schoolbrede verantwoordelijkheid moeten zijn.
Dat begint met bewustwording: leerlingen moeten ervaren dat rekenen niet alleen “iets voor bij wiskunde” is, maar een vaardigheid die hen helpt om zich in de maatschappij staande te houden.
Gecijferdheid in de vakken
Rekenen komt in vrijwel elk vak terug, vaak zonder dat we ons er bewust van zijn:
-
Economie: kortingen berekenen, rente uitrekenen, inkomsten en uitgaven plannen.
-
Biologie: BMI berekenen, percentages zuurstof in de longen aflezen.
-
Aardrijkskunde: schaalrekenen toepassen bij kaarten of het interpreteren van een weerkaart.
-
Geschiedenis & maatschappijleer: statistieken bij verkiezingen begrijpen of zetelverdelingen berekenen.
-
Talen: klokkijken in een vreemde taal, getallen gebruiken in dialogen of reisplanningen.
Door deze momenten expliciet te benoemen, laten we leerlingen zien dat rekenen hen helpt om de wereld beter te begrijpen.
Hoe pak je dit aan als docent?
Bewustwording is stap één, maar daarna komt de vraag: hoe maak ik dit concreet in mijn lessen? Hieronder vind je praktische tips die je direct kunt toepassen:
1. Maak rekenmomenten zichtbaar in jouw vak
-
Benoem expliciet wanneer een vaardigheid reken-gerelateerd is (“hier gebruiken we procenten om te begrijpen hoe rente werkt”).
-
Link dit aan burgerschap: laat zien hoe deze vaardigheid leerlingen helpt om hun eigen leven beter te organiseren (bijvoorbeeld bij het afsluiten van een telefoonabonnement, het berekenen van kortingen in de supermarkt of het analyseren van grafieken in het nieuws).
-
Lees ook mijn blog Burgerschap en wiskunde voor meer ideeën.
2. Werk met referentiematen
Veel leerlingen hebben geen “gevoel” bij maten en getallen. Daar kun je ze actief bij betrekken:
-
Laat leerlingen zelf objecten opmeten (hoe hoog is de deur, hoe lang is de omwenteling van je fietsband, hoe breed is je tafel?).
-
Maak samen een referentiematen-poster met afstanden, gewichten en maten die ze dagelijks tegenkomen.
-
Gebruik dit regelmatig als geheugensteun (“1 liter is een pak melk, 100 meter is van hier tot de fietsenstalling”).
-
In mijn blog Referentiematen lees je hoe je dit praktisch kunt inbouwen.
3. Oefen basisbewerkingen door spel
Snelle en efficiënte berekeningen in het dagelijks leven vragen nog steeds om een stevige basis in tafels, optellen en aftrekken tot 20, en stambreuken. Dit hoeft niet saai te zijn, er zijn genoeg speelse manieren om dit te oefenen:
-
SET Breuken → trainen van stambreuken en patronen.
-
Canadees rekenen → oefenen van optellen en aftrekken in context.
-
Boter, kaas en eieren → tafels en snelle sommen.
-
Dobbelspellen → herhalen van tafels of optellen/aftrekken onder tijdsdruk. (Regenwormen, Yatzee en andere dobbelspellen)
4. Integreer oefenen en toepassen
-
Combineer korte oefenmomenten (bijvoorbeeld een spelletje van 5 minuten) met toepassing in context (bijvoorbeeld een tabel of grafiek analyseren).
-
Zorg voor herhaling in verschillende vakken: bij economie een korting uitrekenen, bij biologie dezelfde procenten toepassen bij zuurstofopname.
5. Gebruik spelenderwijs voor verdieping
Spelenderwijs oefenen is geen doel op zich, maar een middel om vaardigheden te automatiseren. Leerlingen ervaren succes doordat ze sneller worden in het rekenen, en krijgen daarmee meer zelfvertrouwen. Zet spellen dus in als:
-
startactiviteit om leerlingen “aan te zetten”;
-
afsluiter om rekenvaardigheden luchtig te herhalen;
-
herhalingsmoment tussendoor, zodat vaardigheden actief blijven.
Zo bied je leerlingen niet alleen oefening in losse sommen, maar laat je ze ervaren hoe rekenen verweven zit in hun dagelijks leven. En juist dát is de kern van gecijferdheid.
Samen bouwen aan gecijferdheid
Als we leerlingen écht willen voorbereiden op hun toekomst, dan hoort gecijferdheid daar onmisbaar bij. Het gaat niet om losse sommen maken, maar om begrijpen hoe cijfers, structuren en patronen ons dagelijks leven beïnvloeden.
Op Wiskundemateriaal.nl geloof ik in praktische, speelse en vakoverstijgende manieren om die basisvaardigheden te versterken. Met spellen, rekenwaaiers en workshops maak je gecijferdheid concreet, zichtbaar en leuk.
Want pas als rekenen betekenis krijgt in alle vakken, kunnen leerlingen ervaren: hier heb ik wat aan.
Reactie plaatsen
Reacties